Znaki ukryte – filigrany

Ich rysunek jest widoczny dopiero pod światło. Bo znak wodny jest odciskany w mokrej jeszcze masie papierowej. W wysuszonym arkuszu światło przeciska się łatwiej przez cieńszą warstewkę odciśniętego znaku. Kiedy używa się arkusza papieru do pisania czy drukowania, filigrany są ukryte dla oka, dopiero światło odkrywa ich kształty, czasem proste i mało efektowne, ale niekiedy niezwykłe i interesujące artystycznie. Ta ich szczególna cecha — ukrycie w strukturze papieru — predystynuje je do pełnienia roli elementu zabezpieczającego dokument czy banknot. Czasem potwierdzają oryginalność dokumentu, jak to jest w wypadku tzw. papierów wartościowych czy używanego przez dziewiętnastowiecznych urzędników tzw. papieru stemplowego, który wyposażano w specjalny znak wodny, dający świadectwo autentyczności np. spisanej na tym papierze umowy.



Filigrany, bo i taką nazwą określa się znaki wodne, stały się tematem wystawy prezentowanej do końca kwietnia w Galerii Książki. Materiał stanowią arkusze papieru z filigranami wypożyczone z Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju. Są wśród nich znaki historyczne, m.in. z najstarszych polskich papierni, ale także współczesne, wykonywane przez papiernię dusznicką dla różnych firm i spółek. Obok nich zaś piękne, wykonane z maestrią znaki wodne Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych w Warszawie, czyli tej szczególnej papierni, która produkuje papier na polskie banknoty, świadectwa udziałowe, akcje itp.

Filigrany wykonywane na papierze ręcznie czerpanym (dusznickie) mają rysunek konturowy, wykonać je stosunkowo łatwo. Znaki z PWPW zaś są wielotonowe, wymagają specjalnej technologii i maszyn. Projektują je zawodowi graficy, dlatego wiele z nich można uznać za dzieła sztuki użytkowej.



Pracownicy Galerii Książki, przygotowując prezentację, oparli jej koncepcję na prostym geście, który umożliwia obejrzenie znaku wodnego — uniesieniu arkusza papieru pod światło. Tak właśnie zostały „ustawione pod światło” specjalne plansze, które pozwalają oglądać te nietypowe eksponaty. Pokazowi znaków wodnych towarzyszą także podstawowe informacje na temat tego szczególnego zjawiska ułożone w porządku alfabetycznym („Filigrany od A do Z”) oraz urządzenia służące do wytwarzania znaków — sito z aplikacją odciskającą filigran w papierze ręcznie czerpanym oraz siatki z tzw. egutera, czyli elementu współczesnej maszyny papierniczej, który służy do wykonania znaku wodnego w papierze produkowanym maszynowo. Znalazły się tu też francuskie, angielskie i niemieckie katalogi filigranów, bowiem zbieranie znaków wodnych jest też dziedziną kolekcjonerstwa.

Wystawę można oglądać do końca maja 2007r. Galeria Książki Biblioteki pod Atlantami w Wałbrzychu (Rynek 9, 2 piętro) jest czynna od poniedziałku do piątku, w godz. 10:00-16:00. Wstęp wolny.